Kwestia polska w ujęciu intelektualistów rosyjskich XIX i początku XX wieku

 

Walentina Dianova ID
Sankt-Petersburski Uniwersytet Państwowy, Instytut Socjologii Rosyjskiej

numer: 1, rok: 2021

https://doi.org/10.5281/zenodo.5502065

 

 

 

 

The Polish question in the interpretation of Russian intellectuals of the 19th – early 20th centuries

Abstract

The article presents the views of Russian intellectuals of the 19th and early 20th centuries (Petr J. Chaadayev, Boris N. Chicherin, Vladimir P. Solovyov, Grigory N. Trubetskoy, Alexander N. Pypin) on solving the Polish question. According to the study, the so-called Polish question appears as a serious and multifaceted problem, understood in various ways by individual circles of society and authorities. The views of M. Zdziechowski, a linguist, journalist and social activist little known in Russia, are presented. He was a Russian subject of Polish origin who maintained close contacts with the above-mentioned representatives of Russian science of that time. The article cites Zdziechowski's views on the variants of solving the Polish syndrome proposed by Russian intellectuals, as well as the reasons for the impossibility of implementing their projects in practice in the realities of the Russian Empire. Unexpected developments made the problem obsolete. The regaining of Polish independence naturally finished all discussions. Addressing the issue of ethnic minorities in the territory of the Russian Empire by Russian scientists can be considered a demonstration of scientific independence and humanitarian care for citizens.

 

 

 Key words: the Polish question, national issues, cultural autonomy, ethnic culture, Marian Zdziechowski, intellectual elites

---

Kwestia polska w ujęciu intelektualistów rosyjskich XIX i początku XX wieku

Abstrakt

W artykule przedstawiono poglądy rosyjskich intelektualistów XIX i początku XX wieku (Piotra J. Czaadajewa, Borysa N. Cziczerina, Włodzimierza S. Sołowjowa, Grigorija N. Trubeckiego, Aleksandra N. Pypina) w kwestii rozwiązania sprawy polskiej. Jak wynika z opracowania, tzw. sprawa polska stanowiła problem poważny i wieloaspektowy, a przez poszczególne kręgi społeczeństwa i władzy rozumiana była na różne sposoby. Prezentowane zostały poglądy mało znanego w Rosji językoznawcy, publicysty i działacza społecznego M. Zdziechowskiego; rosyjskiego poddanego polskiego pochodzenia, utrzymującego bliskie kontakty z wymienionymi wyżej przedstawicielami nauki rosyjskiej owych czasów. W artykule przywołano sądy Zdziechowskiego w związku z proponowanymi przez intelektualistów rosyjskich wariantami rozwikłania polskiego syndromu, jak również przyczyny niemożności praktycznej realizacji ich projektów w realiach Imperium Rosyjskiego. Nieoczekiwany rozwój wydarzeń doprowadził do dezaktualizacji problemu. Restytucja państwa polskiego siłą rzeczy ucięła wszelkie dywagacje na ten temat. Podejmowanie, przez uczonych rosyjskich, zagadnienia mniejszości etnicznych na terenach Imperium Rosyjskiego można uznać za przejaw naukowej niezależności i humanitarnej troski o obywateli.

 

 

Słowa kluczowe: sprawa polska, problematyka narodowościowa, autonomia kulturowa, kultura etniczna, M. Zdziechowski, elity intelektualne

---

 

Bibliografia

 

Opracowania:

 

Gawor L., Świat Słowiański (1905–1914), „Sofia” 2004, nr 4, s. 342–347.

Дианова В. М., Скочиньский Я. Г., Жизнь и мировоззрение Мариана Здзеховского, „Вопросы философии»” 2017, No. 6, c. 82–91

Skoczyński J., Wartość pesymizmu. Studia i szkice o Marianie Zdziechowskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1994.

Казьмерчак Д., Словʹяньский клуб у Кракові: генеза, мета і засади, „Проблеми словʹянознавства” 2002, 52, s.40–46.

Materiały źródłowe:

Польша против Российской империи. История противостояний, cост. Н. Н. Малишевский, Букмастер, Минск 2012.

Чаадаев П. Я., Сочинения, M., издательство „Правда”, 1989.

Пыпин А. Н., Польский вопрос в русской литературе, „Вестник Европы” 1880, t. 1–6.

Чичерин Б. Н., Польский и еврейский вопросы. Ответ на открытые письма Н. К. Ренненкампфа, Изд-во Гуго-Штейница, Берлин 1899.

Трубецкой Г. Н., Польский вопрос и его отношение к славянскому вопросу,  „Московский еженедельник”, No. 5, 8 апреля 1906, c. 140–142.

Соловьев В. С., Национальный вопрос в России, w: В. С. Соловьев, Сочинения в двух томах, t. 1: Философская публицистика, издательство «Правда», Москва  1989, c. 257–496.

Соловьев В. С., Русская идея, w: В. С. Соловьев, Сочинения в двух томах, t. 2: Чтения о Богочеловечестве. Философская публицистика, издательство «Правда», Москва  1989, c. 219–246.

Здзеховский М., Еще о государственном инстинкте в России и в Польше, „Московский Еженедельник” , No. 34, 11 ноября 1906, c. 29–35.

Здзеховский М. Государственный инстинкт в Польше, „Московский Еженедельник”, No. 25, 9 сентября 1906, c. 38–45.

Klub Słowiański w Krakowie, „Świat Słowiański” 1905, nr 1, s. 1–16.

Zdziechowski M., Wpływy rosyjskie na duszę polską, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1920.

Здзеховский М., Дела славянские. На развалинах мечтаний, „Новое звено” 1914, No. 6, c. 176–178.

Zdziechowski M., Od Petersburga do Leningrada, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2009.

Zdziechowski M., Z dziejów ideologii politycznej rosyjskiej (Piotr Czaadajew), „Świat Słowiański” 1914, nr 109, s. 5–16.

Здзеховский М., Плоды искренности, „Новое звено” 1914, nr 11, s. 8–9.

---