Pytając o tożsamość człowieka w perspektywie historii i kultury

Zbyszek Dymarski ID

Uniwersytet Gdański, Instytut Badań nad Kulturą

Agnieszka Bednarek-Bohdziewicz ID

Uniwersytet Gdański, Instytut Archeologii i Etnologii

numer: 2, rok: 2021

https://doi.org/10.5281/zenodo.7430129

 

pdf

 

Asking about Human Identity from the Perspective of History and Culture

Abstract

The text is a brief introduction to the series of articles To Be Human in Different Ages and Cultures. While discussing, inter alia, the Norbert Elias and Leszek Kołakowski works, the authors focus mainly on the changes in the Western mentality and consider such categories as: the process of civilization, identity (including views – also stereotypical, ideas and myths) or human-society relations. The study of how different cultures work out the principles of ‘becoming more human’ is an extremely important issue for the development philosophical and anthropological, as well as psychological reflection on man.

 

 Key words: humanity, identity, anthropology, philosophy, Norbert Elias, Leszek Kołakowski


Pytając o tożsamość człowieka w perspektywie historii i kultury

Abstrakt

Autorzy zwięźle wprowadzają w cykl artykułów Być człowiekiem w różnych epokach i kulturach. Skupiają się głównie na przemianach mentalności zachodniej i, przywołując prace m.in. Norberta Eliasa i Leszka Kołakowskiego, rozważają takie kategorie jak: proces cywilizowania, tożsamość (w tym: wyobrażenia, idee i mity), czy też relacje człowiek-społeczeństwo. Badanie tego, jak różne kultury wypracowują zasady „stawania się bardziej ludzkim”, jest niezwykle istotą kwestią dla rozwoju nie tylko filozoficznej czy antropologicznej, ale i psychologicznej refleksji nad człowiekiem. .

 

Słowa kluczowe: człowieczeństwo, tożsamość, antropologia, filozofia, Norbert Elias, Leszek Kołakowski


Bibliografia

Bielik-Robson A., Nowa Humanistyka: w po­szukiwaniu granic, „Teksty Drugie” 2017, nr 1, s. 146–162.

Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.

Dilthey W., Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych, tłum. E. Pacz­kowska-Łagowska, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004.

Dymarski Z., Dwugłos o złu. Ze studiów nad myślą Józefa Tischnera i Leszka Kołakow­skiego, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009.

Elias N., O procesie cywilizacji: analizy socjo-i psychogenetyczne, tłum. T. Zabłudowski, K. Markiewicz, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2011.

Elias N., Społeczeństwo jednostek, tłum. J. Stawiński, red. naukowa i przedmowa do wyd. pol. M. Marody, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

Kłoczowski J.A., Antropologia negatywna, w: tegoż, Drogi i bezdroża. Szkice z filozo­fii dla humanistów, red. J. Barcik, Insty­tut Myśli Józefa Tischnera, Kraków 2017, s. 35–47.

Kołakowski L., Moje słuszne poglądy na wszystko, Znak, Kraków 2000.


Artykuły z numeru lato 2021 [nr 2(9)/2021]

Zbyszek Dymarski

Agnieszka Bednarek-Bohdziewicz

Pytając o tożsamość człowieka w perspektywie historii i kultury

Zbyszek Dymarski

Agnieszka Bednarek-Bohdziewicz
Pytając o tożsamość człowieka w perspektywie historii i kultury


Autorzy zwięźle wprowadzają w cykl artykułów Być człowiekiem w różnych epokach i kulturach. Skupiają się głównie na przemianach mentalności zachodniej i, przywołując prace m.in. Norberta Eliasa i Leszka Kołakowskiego, rozważają takie kategorie jak: proces cywilizowania, tożsamość (w tym: wyobrażenia, idee i mity), czy też relacje człowiek-społeczeństwo.

Czytaj więcej...

Wojciech Gajewski

Człowiek na pograniczu: między judaizmem a chrześcijaństwem

Wojciech Gajewski
Człowiek na pograniczu: między judaizmem a chrześcijaństwem


Pogranicze religijne to zjawisko obecne współcześnie, ale nieobce również starożytności. Autor podejmuje wątek związany z problemem tożsamości religijnej pierwszego pokolenia chrześcijan, którzy swój judaizm poszerzyli o przekonanie, że Jezus z Nazaretu był zapowiadanym przez proroków Mesjaszem Izraela.

Czytaj więcej...

Edmund Kizik

Gdańszczan świat realny i wyobrażony w XVII wieku

Edmund Kizik
Gdańszczan świat realny i wyobrażony w XVII wieku


Fenomen Gdańska w strukturze Rzeczpospolitej XVII wieku budzi w dalszym stopniu liczne kontrowersje historyczne. Są one najczęściej wynikiem przenoszenia współczesnych postaw ideowych, politycznych lub narodowych, na dzieje sprzed kilkuset lat.

Czytaj więcej...

Katarzyna Mirgos

Być człowiekiem, być Baskiem. Refleksje wokół języka i kultury

Katarzyna Mirgos
Być człowiekiem, być Baskiem. Refleksje wokół języka i kultury


Celem artykułu jest refleksja nad kulturą baskijską poprzez pryzmat języka. Autorka nawiązuje do teorii językowego obrazu świata, koncepcji słów kluczy czy performatywności w języku.

Czytaj więcej...

Zbigniew Landowski

Arab. Dualis, czyli zagadka tożsamości

Zbigniew Landowski
Arab. Dualis, czyli zagadka tożsamości


Arab. Dualis, czyli zagadka tożsamości to przeglądowy artykuł poświęcony krytycznej prezentacji stanowisk i perspektyw naukowych z ostatniego stulecia, koncentrujących się na określeniu pojęć ‘Arab’, ‘arabskość’ i ‘arabski. Po dziś dzień trwają w literaturze przedmiotu próby ich zdefiniowaniu, mniej lub bardziej obiektywne.

Czytaj więcej...

Marzenna Jakubczak

Indus, Hindus, hinduista? jak mówić o mieszkańcach Indii

Marzenna Jakubczak
Indus, Hindus, hinduista? jak mówić o mieszkańcach Indii
 

Celem tekstu jest objaśnienie podstawowych, stosowanych we współczesnej polszczyźnie określeń odnoszących się do mieszkańców Indii. Niektóre z terminów są niejednoznaczne, inne wręcz nieprawidłowe, a niektóre nie zostały jeszcze odnotowane w popularnych polskich słownikach.

Czytaj więcej...

Tarzycjusz Buliński

Człowieczeństwo u Indian E’ñepá (Amazonia wenezuelska)

Tarzycjusz Buliński
Człowieczeństwo u Indian E’ñepá (Amazonia wenezuelska)


Artykuł przedstawia obraz człowieka i rzeczywistości, w którym żyje, doświadczany przez Indian E’ñepá zamieszkujących Amazonię wenezuelską. Opierając się na etnograficznych badaniach terenowych i literaturze antropologicznej autor opisuje zasady rządzące światem, przedstawia rodzaje zasiedlających go bytów oraz tubylczą koncepcję osoby.

Czytaj więcej...

Jacek Halasz

Michał Woroniecki (1949–2021) – zarys biografii

Jacek Halasz
Michał Woroniecki (1949–2021) – zarys biografii

W sierpniu 2021 roku w Gdańsku zmarł Michał Woroniecki, zasłużony dla środowiska filozoficznego wydawca pism Henryka Elzenberga i wybitny znawca jego twórczości. Zarys biografii dr. Woronieckiego, oparty na materiałach źródłowych (m.in. z jego prywatnego archiwum), ukazuje aspekty drogi życiowej i zawodowej, pracy naukowo-dydaktycznej i aktywności społecznej. Artykuł koncentruje się na sferze zainteresowań naukowych, gdzie pierwszoplanową była praca edytorska i badawcza spuścizny Elzenberga, która w ogromnej części pozostawała w rękopisach. Do artykułu dołączona została bibliografia publikacji dr. Woronieckiego.

Czytaj więcej...

Bibliografia Michała Woronieckiego

opracował Jacek Halasz

Bibliografia Michała Woronieckiego

opracował Jacek Halasz

Czytaj więcej...

Andrzej C. Leszczyński

Michał

Andrzej C. Leszczyński
Michał

Czytaj więcej...

Hanna Lubowicz

Preliminary Outline of the Chosen Examples of Secondary Literature Exploring Possible Affinities as Regards the Approach to Image-Language Relationship in the Theories of Wittgenstein and Lacan

Hanna Lubowicz
Preliminary Outline of the Chosen Examples of Secondary Literature Exploring Possible Affinities as Regards the Approach to Image-Language Relationship in the Theories of Wittgenstein and Lacan

Esej dostarcza wstępnego przeglądu kilku przykładowych tekstów należących do tzw. literatury wtórnej, skupiających się na pewnych kwestiach wspólnych dla Lacana oraz Wittgensteina, w szczególności jeśli chodzi o związek obrazu z językiem. Mając czysto przygotowawczy charakter, zaledwie bada grunt, eksplorując zarazem jedynie kilka zagadnień, które, nawet jeśli nie są wprost powiązane z analizowanym związkiem, mogą okazać się kluczowe w realizacji zadania polegającego na sformułowaniu podstawowych jego charakterystyk. Dodatkowo, kilka uwag poświęcono interpretacjom teorii Freuda obecnym w pismach obu myślicieli. Najważniejszym wnioskiem wyciągniętym z wszystkich tych rozważań wydaje się stwierdzenie, iż „areną”, na której rozgrywa się opisywana relacja, wydaje się być płaszczyzna na wskroś etyczna.

Czytaj więcej...

Aleksander Bobko

Ingarden odczytuje Kanta

[recenzja: Roman Ingarden, Lwowskie wykłady o Krytycyzmie Kanta z roku akademickiego 1935/1936]

Aleksander Bobko
Ingarden odczytuje Kanta

recenzja: Roman Ingarden, Lwowskie wykłady o Krytycyzmie Kanta z roku akademickiego 1935/1936

Czytaj więcej...

Grzegorz Lewicki

Cywilizacja cyfrowa i talenty AI. Niemiecki ekonomista wskazuje drogę rozwojową dla Trójmorza

[recenzja: Gunnar Heinsohn, Walka o najzdolniejszych. Wpływ kompetencji i kształcenia na sukces społeczeństw]

Grzegorz Lewicki
Cywilizacja cyfrowa i talenty AI. Niemiecki ekonomista wskazuje drogę rozwojową dla Trójmorza

recenzja: Gunnar Heinsohn, Walka o najzdolniejszych. Wpływ kompetencji i kształcenia na sukces społeczeństw

Czytaj więcej...

Małgorzata Dubasiewicz

Raj na ziemi i na tamtym świecie

[recenzja: Jean Delumeau, W poszukiwaniu raju]

Małgorzata Dubasiewicz
Raj na ziemi i na tamtym świecie

recenzja: Jean Delumeau, W poszukiwaniu raju

Czytaj więcej...

Zbyszek Dymarski

Maria Urbańska-Bożek

Sprawozdanie z działalności Pomorskiego Towarzystwa Filozoficzno-Teologicznegoza rok 2021

Zbyszek Dymarski

Maria Urbańska-Bożek
Sprawozdanie z działalności Pomorskiego Towarzystwa Filozoficzno-Teologicznego za rok 2021

Czytaj więcej...