Krystyna Bembennek, Zbyszek Dymarski
Sekularyzm i postsekularyzm w czynie i myśli. Przypadek Francji


Autorzy artykułu starają się rozpoznać i opisać procesy, które doprowadziły do silnego zlaicyzowania społeczeństwa francuskiego. Zwracają oni uwagę, że rozwijały się one, prowadzone nie siłą „naturalnych” praw rozwoju społecznego, ale były wynikiem przemyślanej polityki rządzących. Przełomowym wydarzeniem dla tego procesu była rewolucja 1789 roku. Ugrupowania które wówczas przejęły władzę oraz ich następcy, modyfikowały prawa, reformowały systemy edukacji, odbierały majątki i budynki kościelne duchowieństwu. Oczywiście oświeceniowe idee wolności, równości i braterstwa dla wszystkich, były bardzo atrakcyjnym programem przemian, ale bez wspomnianych środków nacisku, a niejednokrotnie przymusu, kształt i zasięg laicyzacji we Francji byłby zdecydowanie inny.

Karol Tarnowski
Francuska filozofia religii


Zarysowanie syntezy francuskiej filozofii inspirującej się religią jest trudne, gdyż filozofia ta jest bogata i zróżnicowana. Z pewnością znakiem rozpoznawczym tej filozofii jest skoncentrowanie się na koncepcji podmiotu: cała filozofia francuska wywodzi się z Kartezjusza, choć nurt kartezjański w tej filozofii jest jej specyficzną odnogą. Mapa tej filozofii została podzielona na trzy dziedzictwa: Maine de Birana – francuska filozofia refleksji – dziedzictwo Pascala i personalizm, wreszcie – specyficznie kartezjańskie w szerokim sensie – dziedzictwo fenomenologii oraz hermeneutyki Ricoeura. Nurty te są odmienne, ale spokrewnione „duchem” filozofii francuskiej, która jest przede wszystkim filozofią podmiotu przeżywającego i myślącego i jego relacji do Boga. Jest to też filozofia, która jest wystawiona najostrzej na próby postmodernistycznej dekonstrukcji, np. w wydaniu Jacques’a Derridy czy Jean-Luc Nancy’ego. Jej trwałość i młodość sprawdzają się jednak w kolejnych tomach Jean-Luc Mariona, we wciąż mało zbadanym dorobku Michela Henry’ego, wreszcie w budzących podziw hermeneutycznych studiach Ricoeura.

Urszula Zbrzeźniak
Foucault i tradycja patrystyczna


Artykuł poświęcony jest zagadnieniu historii wczesnego chrześcijaństwa w dziele Michela Foucault. Jego celem jest ukazanie centralnego miejsca, jakie zajmują pisma Foucaulta dotyczące tradycji patrystycznej w jego projekcie genealogii współczesności. W jego ujęciu chrześcijaństwo w zasadniczy sposób zmieniło i typ relacji, jaką jednostka ustanawia ze sobą, i relację wobec prawdy. Ostatecznie, chrześcijaństwo, a dokładniej chrześcijański monastycyzm, ukazuje się jako warunek możliwości władzy znanej jako władza dyscyplinarna.

Maria Urbańska-Bożek
Ewolucja poglądów Henriego Bergsona na temat natury Boga i jej społeczny wymiar


Celem artykułu jest zaprezentowanie kierunku ewolucji poglądów Bergsona w kwestii natury Boga. Transformacja światopoglądowa francuskiego filozofa dokonała radykalnego zwrotu od Boga rozumianego jako akt twórczy i energię do Boga osobowego, którego istotą jest miłość. Wskażemy również potencjał myśli Bergsona, który najwyraźniej zaznacza się w etyce i oraz roli jednostki w rozwoju społeczeństw otwartych. Istotny udział w kształtowaniu się tego rodzaju społeczeństw ma święty/mistyk. Dla Bergsona święty jest zapowiedzią nowego człowieka, posługującą się nowym sposobem myślenia. To człowiek dialogu, ktoś duchowo silny, wolny, a także otwarty na wyzwania i innych ludzi. Francuski filozof pragnie przezwyciężyć dotychczasowe myślenie o Innym jako obcym i zbudować fundamenty wspierające dialog społeczny i religijny.

Łukasz Dominiak
Socjologia jako etyka. Rozwoj społeczny wspierany nauką według Luciena Levy-Bruhla i Émila Durkheima


Tekst zwraca uwagę na jednego z mniej popularnych filozofów francuskich – Luciena Lévy-Bruhla. Rozwija on swój wyjątkowy projekt nauk społecznych jako etyki praktycznej, zaprezentowany w “La Morale et la sciences des moeurs” w 1903 roku. W tej książce argumentuje, że społecznik pełni rolę świeckich strażników i przedstawicieli zmian moralnych. Ten scjentyzm i ideologia pozytywistyczna zostały wykorzystane do wzmocnienia nowo powstałej socjologii Durkheima i były ściśle związane z polityką edukacyjną III Republiki Francuskiej.

Zbyszek Dymarski, Michał Kaczmarczyk, Krzysztof Mech, ks. Krzysztof Niedałtowski
Debata – czy można myśleć religijnie w XXI wieku?

Michał Wróblewski
Cztery fazy poglądów Jerzego Prokopiuka


Jerzy Prokopiuk jest polskim tłumaczem, szczególnie zainteresowanym ezoteryką. Swój światopogląd określa dwoma pojęciami: teoantropocentryzm i duchowy holizm. Główną inspiracją jest dla niego antropozofia Rudolfa Steinera, a także psychologia głębi stworzona przez Carla Gustava Junga. Prokopiuk uważa Steinera i Junga za neognostyków lub gnostyków transformacji. Gnoza transformacji jest bardziej optymistyczna niż pesymistyczna stara gnoza zaczerpnięta z czasów starożytnych. Gnoza transformacyjna, próbująca przekształcić pojedynczych ludzi, a także całe życie społeczne, jest zalążkiem Ruchu New Age. Prokopiuk staje się popularyzatorem New Age w Polsce, publikując ponad pięćset esejów i dwadzieścia dwie książki o ezoteryce, ale jego późniejsze prace są znacznie bardziej pesymistyczne. Stąd światopogląd Prokopiuka ma cztery fazy. Pierwszą faze zauważa się, kiedy jest młodym pesymistą, rozczarowanym religią katolicką, ale nie zainteresowanym materialistycznym światopoglądem. Druga faza uwidacznia się, kiedy Prokopiuk poznaje antropozofię i mysl Roberta Waltera – polskiego antropozofa. Trzecia faza pojawia się, kiedy Prokopiuk buduje swój oryginalny światopogląd, czerpiąc inspiracje z różnych tradycji ezoterycznych i skupia się na New Age. I faza czwarta, kiedy wraca do swoich młodzieńczych wątpliwości.

Bibliografia Jerzego Prokopiuka

opracował Michał Wróblewski

Maria Urbańska-Bożek
Kulturalny barbarzyńca jako czuły artysta życia,

recenzja: Sabina Kruszyńska, Kulturalny Barbarzyńca. Fenomenologia radykalna Michela Henry’ego jako filozofia sztuki życia.

Maria Urbańska-Bożek
Trud wiary w każdym czasie,

recenzja: Józef Majewski, Wiara w trudnych czasach.

Maria Urbańska-Bożek
Sprawozdanie z IV edycji ogólnopolskiego cyklu konferencyjnego „Oblicza sacrum w kulturach i cywilizacjach”