„[…] wolę pozostać z Chrystusem aniżeli z prawdą”. „Czysta bezbożność” czy wyznanie wiary?

 

Elżbieta Mikiciuk OPs ID
Uniwersytet Gdański

https://doi.org/10.26881/kg.2023.1.02

 

numer: 1, rok: 2023

 

 

 

 

„…I Should Prefer to Remain with Christ Rather than with the Truth.” „Pure Impiety” or Confession of Faith?

Abstract

Fyodor Dostoevsky’s declaration „…I should prefer to remain with Christ rather than with the truth” is a paradoxical statement. The writer does not question the connection between the truth and Christ, but rejects the “truth” of nineteenth-century philosophy and science (Feuerbach, Vogt, Moleschott, Büchner), the “truth” of anthropotheism and materialism that denies faith in God as a Human, idolizes humans, and absolutizes intellect. For the author of The Idiot, truth has the face of Jesus Christ. It is personal and eucharistic.

Key words: Jesus Christ, Fyodor Dostoevsky, truth, materialism, anthropotheism

---

„(…) wolę pozostać z Chrystusem aniżeli z prawdą”. „Czysta bezbożność” czy wyznanie wiary?

Abstrakt

Deklaracja Fiodora Dostojewskiego: „[…] wolę pozostać z Chrystusem aniżeli z prawdą”, jest wypowiedzią paradoksalną. Pisarz nie kwestionuje związku prawdy i Chrystusa, ale odrzuca „prawdę” dziewiętnastowiecznej filozofii i nauki (Feuerbach, Vogt, Moleschott, Büchner), „prawdę” antropoteizmu i materializmu, która neguje wiarę w Boga-Człowieka, ubóstwia człowieka i absolutyzuje rozum. Dla autora Idioty prawda ma oblicze Jezusa Chrystusa, jest osobowa i komunijna.

Słowa kluczowe: Jezus Chrystus, Fiodor Dostojewski, prawda, materializm, antropoteizm

---

Bibliogafia

1. Bartnik Cz. S., Dogmatyka katolicka, t. 1, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1999.

2. Camus A., Terroryzm indywidualny, w: tegoż, Człowiek zbuntowany, tłum. J. Guze, Oficyna Literacka: Res Publica, Kraków 1991.

3. Dostojewski badał choroby ducha. Z Czesławem Miłoszem rozmawiają Cezary Gawryś i Józef Majewski, „Więź” 2000, nr 3 (497).

4. Dostojewski F., Biesy, tłum. T. Zagórski, Z. Podgórzec, w: Dzieła wybrane, t. 3, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984.

5. Dostojewski F., Bracia Karamazow. Powieść w czterech częściach z epilogiem, w: Dzieła wybrane, t. 4, tłum. A. Wat, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984.

6. Dostojewski F., Listy, tłum. Z. Podgórzec i R. Przybylski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979.

7. Dostojewski F., Notatki z podziemia, w: Z dzieł Fiodora Dostojewskiego, t. 1, tłum. T. Karski, Puls Publications–Puls. London–Warszawa 1992.

8. Dostojewski F., Z notatników, tłum. Z. Podgórzec, Czytelnik, Warszawa 1979.

9. Dostojewski F., Zbrodnia i kara, tłum. Cz. Jastrzębiec-Kozłowski, w: tegoż, Dzieła wybrane, t. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984.

10. Feuerbach L., Wykłady o istocie religii, tłum. E. Skowron, T. Witwicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981.

11. Lehmann G., Geschichte der Philosophie. Bd. 9: Die Philosophie des neunzehnten Jahrhunderts II, Walter de Gruyter & Co., Berlin 1953.

12. Leisegang H., Deutsche Philosophie im XX. Jahrhundert, Ferdinand Hirt, Breslau 1928.

13. Meyendorff J., Odkupienie i przebóstwienie, w: tegoż, Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, tłum. J. Prokopiuk, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1984.

14. Mikiciuk E., „Życie jest rajem”. Teologia radości w „Braciach Karamazow” Fiodora Dostojewskiego w świetle Ewangelii według świętego Jana, „Tekstualia” 2021, nr 4.

15. Mistrz Eckhart, Dzieła wszystkie, t. 3, tłum. i oprac. W. Szymona, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, Poznań 2014.

16. Naumowicz J., ks., Wcielenie Boga i zbawienie człowieka. Złota reguła soteriologii patrystycznej, „Warszawskie Studia Teologiczne” 2000, nr 13.

17. Noras A.J., Historia neokantyzmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012.

18. Noras A.J., Spór o materializm, „Idea – Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” XXI Białystok 2009.

19. Nowosielski J., Odpowiedzi na ankietę „Dostojewski dzisiaj”, „Znak” 1981 (33), nr 1–2 (319–320).

20. Podgórzec Z., Rozmowy z Jerzym Nowosielskim. Wokół ikony – Mój Chrystus – Mój Judasz, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010.

21. Przanowski M., OP, Wstęp do teologii 6. Wiara szukająca zrozumienia, Wiara jest aktem rozumu, który spontanicznie poszukuje zrozumienia tego, w co wierzy (https://szkolateologii.dominikanie.pl/summa/6-wiara-szukajaca-zrozumienia/, [dostęp: 29.08.2023]).

22. Przybylski R., Dostojewski i „przeklęte problemy”. Od „Biednych ludzi” do „Zbrodni i kary”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964.

23. Różewicz T., Dostojewski mówił..., w: tegoż, Wyjście, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2004.

24. Salij J., OP, Odpowiedzi na ankietę „Dostojewski dzisiaj”, „Znak” 1981 (33), nr 1–2 (319–320).

25. Stein E., Autobiografia, tłum. s. I. J. Adamska, Wydaw. OO. Karmelitów Bosych, Kraków 1977.

26. Szestow L., Kierkegaard i filozofia egzystencjalna. Głos wołającego na pustyni, tłum. J. A. Prokopski, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2013.

27. Vogt K., Köhlerglaube und Wissenschaft. Eine Streitschrift gegen Hofrath Rudolph Wagner in Göttingen, Ricker, Gießen 1855.

28. Vogt K., Physiologische Briefe für Gebildete aller Stände. 2. Aufl, Ricker, Gießen 1854.

29. Walicki A., Idea wolności u myślicieli rosyjskich: studia z lat 1955–1959, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,Kraków 2000.

30. Weil S., Wybór pism, tłum. i oprac. Cz. Miłosz, Znak, Kraków 1991.

31. Достоевский Ф.М., Бесы. Глава девятая „У Тихона”. Рукописные редакции, w: tegoż, Полное собрание сочинений в 30 томах, t. 11, Наука, Ленинград 1974.

32. Достоевский Ф.М., Дневник писателя за 1877 год. Сентябрь-декабрь. 1880. Август, Дневник 1881, w: tegoż, Полное собрание сочинений в 30 томах, t. 27, Наука, Ленинград 1984.

33. Достоевский Ф.М., Записи литературно-критического и публицистического характера из записной тетради 1880-1881 гг., w: Дневник писателя 1881. Автобиографическое. Dubia, Полное собрание сочинений в тридцати томах, t. 27, Наука, Ленинград 1984.

34. Достоевский Ф.М., Записная тетрадь1881 г., наброски к „Дневнику писателя”, w: tegoż, Полное собрание сочинений в 30 томах, т. 27, Наука, Ленинград 1984.

35. Литературное наследство. Неизданный Достоевский, t. 83, red. В. Г. Базанов и др., Наука, Москва 1971.

---